Avian Influenza (=Tavuk Vebası) Epidemiyoloji ve Teşhis

Avian Influenza (=Tavuk Vebası) Epidemiyoloji ve Teşhis

Prof. Dr. Mehmet Akan

Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı

konulu sunumunda şu konulara değindi:

Avian Influenza (AI), uluslararası bir problemdir.

OIE’de A listesinde yer alan bir hastalıktır (HPAI).

Etken

Orthomyxoviridae, Influenza A virusu

Influenza virusları A, B, C olmak üzere üç gruba ayrılmıştır. Bunlardan

A grubu kanatlılarda hastalıktan sorumlu etkenleri içerir.

Avian Influenza (AI) virusları

Genetik materyali (RNA) 8 bağımsız segmentten oluşur? Yüksek düzeyde mutasyonlara ve değişimlere eğilimlidir.

15 tip H antijeni = hemaglütinin

(H1 -H15)

9 tip N antijeni = nöraminidaz

(N1-N9)

AI virusları HxNy olarak

isimlendirilir (Örnek H7N2, H5N1)

Patojenite

Kanatlılarda Influenza A viruslarının iki patotipi vardır

Yüksek patojeniteli

(Highly pathogenic; HPAI)

Ciddi hastalık oluştururlar

Mortalite %100’e ulaşabiir

H5 veya H7 alttipleri

Ancak tüm H7 veya H5 alttipleri HPAI değildir

IVPI >1.2

Düşük patojeniteli

(Low pathogenic; LPAI)

Hafif solunum hastalığı

Yumurta veriminde düşme

Halsizlik

Diğer infeksiyonlarla ve kötü bakım-idare ile daha şiddetli hastalık oluştururlar

Tarihçe

İlk kez İtalya’da 1878 yılında tavuklarda tanımlanmış

Hindilerde ilk izolasyon 1963 yılında Kuzey Amerika’da yapılmış

Kanatlı influenza viruslarının ekolojisi ile bilgiler 1970’li yıllardan sonra iyi anlaşılmış

Önemli Avian Influenza Salgınları

Bugüne kadar görülen ciddi seyirli salgınlarda

H5 ve H7 alt tipler etkili olmuştur.

Pennsylvania-Virginia-New Jersey (1983-84) H5N2

İtalya (1999-2001) H7N1

Hollanda-Belçika (2003) H7N7

Asya’da görülen salgın (2003- ) H5N1

Konakçı dağılımı

Kanatlı, insan, at, domuz, fok, balina, vizon

Kanatlılar arasında;

Hindi, tavuk, ördek-kaz, bıldırcın, deve kuşu,

lsülün, beç tavuğu, martı, keklik, deniz kuşları, bataklık kuşları,

lmuhabbet kuşu, tavus kuşu, papağan,

Bazı virus suşları belirli kanatlı türlerinde hastalık oluşturur

H5N8 hindilerde önemli klinik belirtilere neden olurken ördeklerde herhangi bir belirti gözlenmemiştir.

Kanada-Ontario’da görülen 66 hindi salgınından hiçbiri tavukları etkilememiştir.

İngiltere de 1956-87 yılları arasında hindilerden izole edilen 55 influenza A virusundan sadece 3’ü tavuklarda hastalık vakalarından bildirilmiştir.

Hindilerde H1N1 nedenli infeksiyonlarda domuzlar bulaşmada önemli bir rol oynamaktadır.

Virusun Yayılması ve Göçmen Kuşlar

Göçmen su kuşları, virus rezervuarı olarak tanımlanmaktadır.

Süzgeç kanatlı kuşlar (Anseriformes takımı; kazlar, ördekler, kuğular) % 2-11

Yağmur kuşlarında (Charadriiformes takımı; çulluk, martı, kırlangıç) %1-3

Ötücü kuşlar (Passeriformes; ispinoz, kanarya vs) %1-2

Kafes kuşları

Serbest yaşayan kuşlar

Bulaşma

Hastalık etkeni taşıyan su kuşları ile direkt temas (açık besi yapılan kanatlılar)

İnfekte kanatlılar

Altlık

Kümesler arası kontamine ekipmanların hareketi

Kontamine materyalle ve infekte kanatlılarla temas halindeki insanlar (özellikle gübre ile)

Canlı kanatlı pazarları

Genellikle AI’li kanatlılar iki hafta süreyle virusu çevreye yayarlar ve 4 hafta sonra virus genellikle saptanamaz.

Dışkı-ağız yolu

Solunum sisteminden

Mekanik yolla taşınma (insan, araç, ekipman, insektler, kemiriciler)

Hava yolu ile taşınma sınırlı

Etkenin kimyasal maddelere duyarlılığı

Yağ çözücüler (deterjanlar)

Formalin

Beta-propiolakton

Okside edici ajanlar

Asitler

Eter

Sodyum desoksikolat

SDS

Amonyum tuzları

Fiziksel koşullara dirençliliği

Virus çevresel koşullarda özellikle soğukta ve nemli ortamlarda uzun süre canlı kalır (yaklaşık 105 gün)

20 oC’de 7 gün

4 oC’de 30-35 gün

0 oC’de 3 aydan fazla (göl, gölet vs.) infektif kalır

Çevresel ortamlarda özellikle su kuşlarının bulunduğu göl ve göletlerden virus izole edilebilir ve göçten belirli bir süre bu sularda etken infektivitesini korur

Ekonomik yönden değerlendirilmesi

Ekonomik kayıplarda bölgesel ve uluslararası ticaret olumsuz etkilenir

ABD, 1983-84 yıllarında Pennsylvania-Virginia-New Jersey avian influenza (H5N2) salgınında toplam kayıp 349 milyon $

İtalya’da 1999-2002 salgınında yaklaşık 500 milyon $

Sınırlı kalan salgınlarda (HPAI) kayıplar daha düşük düzeydedir. Ör. 1985 Avustralya’da 2 milyon $

İnsanlarda AI

İnsanlarda görülen infeksiyonlar.

1997 yılına kadar H1, H2, H3

Hong Kong; 1997 H5N1

Hong Kong; 1999 H9N2

ABD; 2002 H7N2

Hollanda; 2003 H7N7

Avian Influenzanın Teşhisi

l Klinik ve nekropsi

l Laboratuvar teşhisi

İzolasyon ve identifikasyon

Tiplendirme

Patojenite testleri

Seroloji

Moleküler yöntemler

Klinik Bulgular

İnkubasyon süresi birkaç saat ile 3 gün bireysel olarak da 14 güne kadar çıkabilir

Morbitide yüksek

Mortalite ihmal edilebilir düzeyden %100’e kadar değişebilir

Klinik bulgular oldukça değişkendir subklinikten, hafif solunum yolu infeksiyonu ve çok öldürücü akut generalize forma kadar

Bazı vakalarda hastalık çok hızlı etki göstererek herhangi bir klinik belirti olmadan ölüm görülebilir

Ciddi depresyon, azalan aktivite, yem yemede azalma

Bir araya toplanma, tüylerde bozukluk, başta ve yüzde ödem, tüysüz deride siyanoz

Solunum sistemi belirtileri: öksürük, aksırık, burun akıntısı, solunum sesleri, aşırı lakrimasyon,

Sinirsel belirtiler

Yumurta veriminde azalma

İshal

Makroskopik bulgular

Sinuslarda kataral, fibrinöz, serofibrinöz, mukopurulent veya kazeöz yangı gözlenir

Tracheada serözden kazeöze kadar değişen eksudat

Hava keseleri kalınlaşma, fibrinöz ve kazeöz eksudat

Peritonitis

Özellikle hindilerde sekum ve/veya bağırsaklarda kataral/fibrinöz enteritis

Yumurtacı sürülerde oviduktta eksudat

HPAI virus infeksiyonlarında çok hızlı seyreden vakalarda herhangi bir makroskopik bulgu ani ölüm nedeniyle gelişmeyebilir.

Genellikle görülen lezyonlar,

Sinusları şişkin ve ödemli,

Sakallar ve ibikler siyonitik, hemorajik

Konjesyon ve hemoraji bacaklarda da görülebilir

Hastalık ilerledikçe iç organlarda (karaciğer, dalak, böbrek ve akciğerde) nekrotik odaklara sıklıkla rastlanır.

Ayırıcı Teşhis

Ani ölümlerle seyrettiği hastalık vakalarında

ILT

Akut zehirlenmeler

İbik ve sakallardaki lezyonlar

Akut Tavuk Kolerası

Septisemik hastalıklar

İzolasyon ve identifikasyon

Materyal

Ölü veya canlı kanatlılar

İç organlar, bağırsak içeriği, kalp kanı, beyin

Kloakadan ve/veya tracheal svablar

Pankreas ve böbrekten sürme preparatlar

Svablar antibiyotik içeren steril bir transport sıvı içerisinde, organlar ise steril plastik ağzı kapalı kaplarda gönderilir

Sindirim sistemi organları ile diğer organlar ayrılmalıdır

Alınan organlar 48 saat içinde 4 0C’de laboratuvara ulaştırılmalıdır veya dondurulmalıdır.

Virus izolasyonu

Embriyolu tavuk yumurtası (Tüm suşlar 9-11 günlük ETY’nda ürer)

DK (CEF, MDCK)

Deneme Hayvanına inokulasyon (Tavuk, hindi, ördek)

Virus identifikasyonu

HA, AGID

HI (Tip A NP, MP teşhis)(HA, NA; alt tiplerin belirlenmesi)

IFAT, ELISA (Böbrek, pankreas)

RT-PCRPatojenite testleri (IVPI)

Seroloji

Antikorların varlığının saptanması en erken 7-10 gün

AGID

ELISA

Sonuç olarak;

Düşük patojeniteli AI virusları, HPAI viruslarına dönüşme potansiyeline sahiptirler

Hasta ve ölü hayvanlar, araçlar, insanlar, ekipmanlar hastalığın hızlı yayılmasında en önemli faktördür

Solunum sistemi hastalığı ile seyreden vakalarda laboratuvara materyal gönderilmeli ve AI yönünden takip edilmelidir

AI teşhisi yapacak laboratuvarlara gerekli kitler sağlanmalı ve temas kurulacak kişiler belirlenmelidir

Teknik personel, AI’da materyal alma ve gönderme ile ilgili temel prensipler konusunda bilgilendirilmelidir