Avian Influenza (=Tavuk Vebası)
Epidemiyoloji ve Teşhis
Prof. Dr. Mehmet Akan
Ankara Üniversitesi Veteriner
Fakültesi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı
Avian Influenza (=Tavuk Vebası)
Epidemiyoloji ve Teşhis
konulu sunumunda şu konulara
değindi:
Avian Influenza (AI), uluslararası
bir problemdir.
OIE’de A listesinde yer alan bir
hastalıktır (HPAI).
Etken
Orthomyxoviridae, Influenza A
virusu
Influenza virusları A, B, C olmak
üzere üç gruba ayrılmıştır. Bunlardan
A grubu kanatlılarda hastalıktan
sorumlu etkenleri içerir.
Avian Influenza (AI) virusları
Genetik materyali (RNA) 8 bağımsız
segmentten oluşur? Yüksek düzeyde mutasyonlara ve değişimlere eğilimlidir.
15 tip H antijeni = hemaglütinin
(H1
-H15)
9 tip N antijeni = nöraminidaz
(N1-N9)
AI virusları HxNy olarak
isimlendirilir (Örnek H7N2, H5N1)
Patojenite
Kanatlılarda Influenza A
viruslarının iki patotipi vardır
Yüksek patojeniteli
(Highly pathogenic; HPAI)
Ciddi hastalık oluştururlar
Mortalite %100’e ulaşabiir
H5 veya H7 alttipleri
Ancak tüm H7 veya H5 alttipleri HPAI değildir
IVPI >1.2
Düşük patojeniteli
(Low pathogenic; LPAI)
Hafif solunum hastalığı
Yumurta veriminde düşme
Halsizlik
Diğer infeksiyonlarla ve kötü bakım-idare ile daha şiddetli
hastalık oluştururlar
Tarihçe
İlk kez İtalya’da 1878 yılında
tavuklarda tanımlanmış
Hindilerde ilk izolasyon 1963
yılında Kuzey Amerika’da yapılmış
Kanatlı influenza viruslarının
ekolojisi ile bilgiler 1970’li yıllardan sonra iyi anlaşılmış
Önemli Avian Influenza Salgınları
Bugüne kadar görülen ciddi seyirli
salgınlarda
H5 ve H7 alt tipler etkili
olmuştur.
Pennsylvania-Virginia-New Jersey
(1983-84) H5N2
İtalya (1999-2001) H7N1
Hollanda-Belçika (2003) H7N7
Asya’da görülen salgın (2003- ) H5N1
Konakçı dağılımı
Kanatlı, insan, at, domuz, fok,
balina, vizon
Kanatlılar arasında;
Hindi, tavuk, ördek-kaz, bıldırcın,
deve kuşu,
lsülün, beç tavuğu, martı, keklik,
deniz kuşları, bataklık kuşları,
lmuhabbet kuşu, tavus kuşu,
papağan,
Bazı virus suşları belirli kanatlı
türlerinde hastalık oluşturur
H5N8 hindilerde önemli klinik
belirtilere neden olurken ördeklerde herhangi bir belirti gözlenmemiştir.
Kanada-Ontario’da görülen 66 hindi
salgınından hiçbiri tavukları etkilememiştir.
İngiltere de 1956-87 yılları
arasında hindilerden izole edilen 55 influenza A virusundan sadece 3’ü
tavuklarda hastalık vakalarından bildirilmiştir.
Hindilerde H1N1 nedenli
infeksiyonlarda domuzlar bulaşmada önemli bir rol oynamaktadır.
Virusun Yayılması ve Göçmen Kuşlar
Göçmen su kuşları, virus rezervuarı
olarak tanımlanmaktadır.
Süzgeç kanatlı kuşlar (Anseriformes
takımı; kazlar, ördekler, kuğular) % 2-11
Yağmur kuşlarında (Charadriiformes
takımı; çulluk, martı, kırlangıç) %1-3
Ötücü kuşlar (Passeriformes;
ispinoz, kanarya vs) %1-2
Kafes kuşları
Serbest yaşayan kuşlar
Bulaşma
Hastalık etkeni taşıyan su kuşları
ile direkt temas (açık besi yapılan kanatlılar)
İnfekte kanatlılar
Altlık
Kümesler arası kontamine
ekipmanların hareketi
Kontamine materyalle ve infekte
kanatlılarla temas halindeki insanlar (özellikle gübre ile)
Canlı kanatlı pazarları
Genellikle AI’li kanatlılar iki
hafta süreyle virusu çevreye yayarlar ve 4 hafta sonra virus genellikle
saptanamaz.
Dışkı-ağız yolu
Solunum sisteminden
Mekanik yolla taşınma (insan, araç,
ekipman, insektler, kemiriciler)
Hava yolu ile taşınma sınırlı
Etkenin kimyasal maddelere
duyarlılığı
Yağ çözücüler (deterjanlar)
Formalin
Beta-propiolakton
Okside edici ajanlar
Asitler
Eter
Sodyum desoksikolat
SDS
Amonyum tuzları
Fiziksel koşullara dirençliliği
Virus çevresel koşullarda özellikle
soğukta ve nemli ortamlarda uzun süre canlı kalır (yaklaşık 105 gün)
20 oC’de 7 gün
4 oC’de 30-35 gün
0 oC’de 3 aydan fazla (göl, gölet
vs.) infektif kalır
Çevresel ortamlarda özellikle su
kuşlarının bulunduğu göl ve göletlerden virus izole edilebilir ve göçten belirli
bir süre bu sularda etken infektivitesini korur
Ekonomik yönden değerlendirilmesi
Ekonomik kayıplarda bölgesel ve
uluslararası ticaret olumsuz etkilenir
ABD, 1983-84 yıllarında
Pennsylvania-Virginia-New Jersey avian influenza (H5N2) salgınında toplam kayıp
349 milyon $
İtalya’da 1999-2002 salgınında
yaklaşık 500 milyon $
Sınırlı kalan salgınlarda (HPAI)
kayıplar daha düşük düzeydedir. Ör. 1985 Avustralya’da 2 milyon $
İnsanlarda AI
İnsanlarda görülen infeksiyonlar.
1997 yılına kadar H1, H2, H3
Hong Kong; 1997 H5N1
Hong Kong; 1999 H9N2
ABD; 2002 H7N2
Hollanda; 2003 H7N7
Avian Influenzanın Teşhisi
l Klinik ve nekropsi
l Laboratuvar teşhisi
İzolasyon ve identifikasyon
Tiplendirme
Patojenite testleri
Seroloji
Moleküler yöntemler
Klinik Bulgular
İnkubasyon süresi birkaç saat ile 3
gün bireysel olarak da 14 güne kadar çıkabilir
Morbitide yüksek
Mortalite ihmal edilebilir düzeyden
%100’e kadar değişebilir
Klinik bulgular oldukça değişkendir
subklinikten, hafif solunum yolu infeksiyonu ve çok öldürücü akut generalize
forma kadar
Bazı vakalarda hastalık çok hızlı
etki göstererek herhangi bir klinik belirti olmadan ölüm görülebilir
Ciddi depresyon, azalan aktivite,
yem yemede azalma
Bir araya toplanma, tüylerde
bozukluk, başta ve yüzde ödem, tüysüz deride siyanoz
Solunum sistemi belirtileri:
öksürük, aksırık, burun akıntısı, solunum sesleri, aşırı lakrimasyon,
Sinirsel belirtiler
Yumurta veriminde azalma
İshal
Makroskopik bulgular
Sinuslarda kataral, fibrinöz,
serofibrinöz, mukopurulent veya kazeöz yangı gözlenir
Tracheada serözden kazeöze kadar
değişen eksudat
Hava keseleri kalınlaşma, fibrinöz
ve kazeöz eksudat
Peritonitis
Özellikle hindilerde sekum ve/veya
bağırsaklarda kataral/fibrinöz enteritis
Yumurtacı sürülerde oviduktta
eksudat
HPAI virus infeksiyonlarında çok
hızlı seyreden vakalarda herhangi bir makroskopik bulgu ani ölüm nedeniyle
gelişmeyebilir.
Genellikle görülen lezyonlar,
Sinusları şişkin ve ödemli,
Sakallar ve ibikler siyonitik,
hemorajik
Konjesyon ve hemoraji bacaklarda da
görülebilir
Hastalık ilerledikçe iç organlarda
(karaciğer, dalak, böbrek ve akciğerde) nekrotik odaklara sıklıkla rastlanır.
Ayırıcı Teşhis
Ani ölümlerle seyrettiği hastalık
vakalarında
ND
ILT
Akut zehirlenmeler
İbik ve sakallardaki lezyonlar
Akut Tavuk Kolerası
Septisemik hastalıklar
İzolasyon ve identifikasyon
Materyal
Ölü veya canlı kanatlılar
İç organlar, bağırsak içeriği, kalp
kanı, beyin
Kloakadan ve/veya tracheal svablar
Pankreas ve böbrekten sürme
preparatlar
Svablar antibiyotik içeren steril
bir transport sıvı içerisinde, organlar ise steril plastik ağzı kapalı kaplarda
gönderilir
Sindirim sistemi organları ile
diğer organlar ayrılmalıdır
Alınan organlar 48 saat içinde 4
0C’de laboratuvara ulaştırılmalıdır veya dondurulmalıdır.
Virus izolasyonu
Embriyolu tavuk yumurtası (Tüm
suşlar 9-11 günlük ETY’nda ürer)
DK (CEF, MDCK)
Deneme Hayvanına inokulasyon
(Tavuk, hindi, ördek)
Virus identifikasyonu
HA, AGID
HI (Tip A NP, MP teşhis)(HA, NA;
alt tiplerin belirlenmesi)
IFAT, ELISA (Böbrek, pankreas)
RT-PCRPatojenite testleri (IVPI)
Seroloji
Antikorların varlığının saptanması
en erken 7-10 gün
AGID
ELISA
VN
HI
Sonuç olarak;
Düşük patojeniteli AI virusları,
HPAI viruslarına dönüşme potansiyeline sahiptirler
Hasta ve ölü hayvanlar, araçlar,
insanlar, ekipmanlar hastalığın hızlı yayılmasında en önemli faktördür
Solunum sistemi hastalığı ile
seyreden vakalarda laboratuvara materyal gönderilmeli ve AI yönünden takip
edilmelidir
AI teşhisi yapacak laboratuvarlara
gerekli kitler sağlanmalı ve temas kurulacak kişiler belirlenmelidir
Teknik personel, AI’da materyal
alma ve gönderme ile ilgili temel prensipler konusunda bilgilendirilmelidir