Gıda ve Ambalajlarında
Güvenlik Şartları Yenilendi
Gıda ve gıda ambalajında güvenlik şartları belirlendi. Bir gıdanın sağlığa
zararlı olup olmadığının saptanmasında, gıdayı tüketen tüketicinin sağlığına
hemen, kısa ve uzun vadede yapacağı olası etkiler ile onu izleyecek nesiller
üzerindeki etkilerine, olası toplam toksik etkilerine bakılacak. Tarım ve
Köyişleri Bakanlığı'nın hazırladığı, ''Gıda ve Gıda ile Temasta Bulunan Madde
ve Malzemelerin Piyasa Gözetimi, Kontrolü ve Denetimi ile İşyeri Sorumluluklarına
Dair Yönetmelik'', Resmi Gazete'nin 05.Nisan.2005 tarihli sayısında
yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Bir gıdanın sağlığa zararlı olup olmadığının saptanmasında,gıdayı
tüketen tüketicinin sağlığına hemen,kısa ve uzun vadede yapacağı olası etkilere
bakılacak.
Gıda ve gıda ambalajında güvenlik şartları belirlendi. Bir gıdanın sağlığa
zararlı olup olmadığının saptanmasında, gıdayıtüketen tüketicinin sağlığına
hemen, kısa ve uzun vadede yapacağı olası etkiler ile onu izleyecek nesiller
üzerindeki etkilerine, olası toplam toksik etkilerine bakılacak. Tarım ve
Köyişleri Bakanlığı'nın hazırladığı, ''Gıda ve Gıda ile Temasta Bulunan Madde
ve Malzemelerin Piyasa Gözetimi, Kontrolü ve Denetimi ile İşyeri
Sorumluluklarına Dair Yönetmelik'', Resmi Gazete'nin bugünkü sayısında
yayımlanarak yürürlüğe girdi. Yönetmelik, gıda ve gıda ambalajlarının insan
sağlığı açısından risk oluşturmaması açısından, gıdanın üretim, paketleme,
taşıma, depolama aşamalarına ilişkin şartları, bunlara ilişkin işyeri
sorumluluklarını belirliyor. Yönetmeliğe göre, piyasaya arz edilecek gıda ve
gıda ile temasta bulunan madde ve malzemeleri Türk gıda mevzuatına uygun
olacak. Güvenli olmayan gıda ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemeler
piyasaya arz edilemeyecek. Gıda, sağlığa zararlı olması, tüketime uygun
olmaması durumlarında, güvenli sayılmayacak.
-Gıdada Güvenlik Şartları
Herhangi bir gıdanın güvenli olup olmadığının saptanmasında, gıdanın tüketici
açısından; üretim, işleme, depolama, dağıtım ve satışaşamalarının her birinde
normal kullanım koşullarına uygun olup olmadığına, etiket bilgilerine ve/veya
gıdanın içeriğinin sağlığa zararlı olabilecek etkilerine dair tüketiciye
verilen bilgiye bakılacak. Herhangi bir gıdanın sağlığa zararlı olup
olmadığının saptanmasında; gıdayı tüketen tüketicinin sağlığına hemen ve/veya
kısave/veya uzun vadede yapacağı olası etkiler ile onu izleyecek nesiller
üzerindeki etkileri, olası toplam toksik etkileri değerlendirilecek. Gıdanın
belirli bir kategorideki tüketici için üretilmesi durumunda, tüketicinin o gıdaya
karşı biyolojik duyarlılığına bakılacak. Herhangi bir gıdanın insan tüketimi
için uygun olup olmadığının belirlenmesinde, gıdanın, yabancı maddeler ile
bulaşmış veya kokuşmuş,bozulmuş, çürümüş olup olmadığına, toksin içerip
içermediğine bakılacak. Güvenli olmayan gıda, aynı sınıf veya nitelikte bir
parti, yığın veya kümenin parçası olması durumunda, ayrıntılı bir değerlendirme
sonucunda parti, yığın veya kümenin güvenli olduğuna dair hiçbir kanıt
bulunmaması durumunda, tüm parti, yığın veya kümenin güvenli olmadığı
varsayılacak. Gıda güvenliği ile ilgili Türk gıda mevzuatı hükümlerine uygun
olan gıda, mevzuat hükümlerinin kapsadığı ölçüde güvenli sayılacak. Bir gıdanın
mevzuat hükümlerine uygun olduğu halde, gıdanın güvenli olmadığına dair
nedenlerin bulunması durumunda, bakanlık ve ilgili merci, o gıdanın piyasaya
arzına sınırlamalar getirecek uygun önlemleri alacak veya piyasadan geri
toplatacak.
-İyi uygulama rehberleri hazırlanacak
Bakanlık veya bakanlık gözetiminde ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından hijyen
uygulamaları dahil, ihtiyari nitelikte iyi uygulama rehberleri hazırlanacak ve
bakanlık onayından sonra yayımlanacak. Hazırlanan iyi uygulama rehberleri,
bilimsel ve teknolojik gelişmeler göz önünde bulundurularak gerektiğinde
güncelleştirilecek ve ilgili sektör için uygulanabilir olması göz önünde
tutulacak. Gıda ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemeleri üreten
işyerleri, genel hijyen kurallarını yerine getirecekler. Gıda ve gıda ile
temasta bulunan madde ve malzemeler için geri toplama ve şikayet değerlendirme
prosedürlerini bulunduracaklar. İşyeri yetkilisi, okul, kreş, kamu-özel kurum
ve kuruluşları ile fabrika, hastane ve benzeri yerlerde mahallinde üretilerek
toplu tüketime sunulan yemek partisinin her çeşidinden alınan bir örneği,
72saat uygun koşullarda saklayacak.
-Gıda güvenliğinde müteselsil sorumluluk
Gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemeleri üreten ve/veya satan işyerleri
ile toplu tüketim yerleri, ithal ettikleri, ürettikleri, işledikleri, imal
ettikleri, depoladıkları, dağıttıkları,sattıkları tüm gıda ve gıda ile temasta
bulunan madde ve malzemelerde gıda güvenliğinin sağlanmasından müteselsilen
sorumlu olacaklar. Söz konusu işletmeler, iyi hijyen uygulamalarının takip
edilmesiyle birlikte, HACCP ilkelerine dayanan prosedürleri uygulamak ve
sürdürmekle yükümlü bulunuyorlar.
-Gıda işletmeleri nasıl olacak?
Gıda ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemeleri üreten işyerleri, ilgili
mevzuatta öngörülen asgari teknik ve hijyenik şartları taşıyacak, gıda işyeri
çalışma izni ve gıda sicil numarası, üretim izni alacak. Tüm gıda ve gıda ile
temasta bulunan madde ve malzemelerin satış yerleri ile toplu tüketim yerleri,
bakanlık tarafından kayıt altına alınacak. Gıda ve gıda ile temas eden madde ve
malzemelerin satış yerleri ile toplu tüketim yerlerinin çevresinde bulaşmaya
yol açacak çöp ve atık yığınları, su birikintileri, zararlıların yerleşmesine
yol açacak ortamlar bulunmayacak. Yapılan işin özelliğine göre depo, muhafaza
yeri, yıkama, muayene ve kontrol yeri, hazırlama yeri bulunacak. İdare bölümü,
personel soyunma ve giyinme yerleri, yemekhane, banyo, tuvalet gibi bölümler
ayrı olacak. Gıda işyerleri yerleşim, tasarım, inşa, oturum ve büyüklük
bakımından, yeterli bakım, temizlik ve/veya dezenfeksiyona izin verecek, havadan
kaynaklanan bulaşmayı önleyecek veya en aza indirecek ve bütün işlemler için
hijyenik performansa uygun yeterli çalışma alanı sağlayacak. Kir birikimini,
toksik maddelerle teması, gıdanın içine parçacıkların düşmesini ve yoğunlaşma
veya yüzeyde istenmeyen küflerin oluşmasını ve bulaşmasını önleyecek biçimde
olacak. Yapılan işin özelliğine göre bina içi, zemin, duvar, tavan, kapı ve
pencereler temizlik ve dezenfeksiyona uygun, kolay temizlenebilir özellikte,
düz yüzeyli, pürüzsüz, çatlak olmayan, su geçirmez, yıkanabilir, geçirgen
olmayan, koku yapmayan, haşere yerleşmesine izin vermeyen, sağlığı olumsuz
yönde etkilemeyen malzemelerden yapılacak. İşyerinin temizlik ve bakımı düzenli
olarak yapılacak, kapı, pencere ve işyerinin iç kısımlarına yapılacak uygun
donanımlarla sinekve kemirgenler gibi zararlıların girişini engelleyecek
önlemler alınacak. Gıda maddelerinin üretildiği alanlarda bulunan pencere
camları, kırılmaya karşı korunmalı olacak veya cam dışında uygun bir malzeme
kullanılabilecek. Yeterli sayıda, etkin bir drenaj sistemine sahip tuvalet
bulunacak, tuvaletler gıdaların işlendiği alanlara doğrudan açık olmayacak.
Uygun bir şekilde yerleştirilmiş ve el temizliği için tasarlanmış,yeterli
sayıda lavabo, sürekli ve yeterli su, gerektiğinde sıcak su, el temizleme ve
hijyenik kurulama maddeleri bulunacak. Gıda yıkama bölümleri el yıkama
bölümlerinden ayrı olacak.
Gıda satış ve tüketim yerlerinde ,akvaryum canlıları dışında canlı hayvan
bulundurulmayacak
Gıda satış yerleri ile toplu tüketim yerlerinde, akvaryum canlıları dışında
hayvan bulundurulmayacak. Bu arada gıda ile ilgili tüm işyerlerinin, yeni
yönetmelikle getirilen hükümleri, en geç bir yıl içinde uyum sağlamaları
gerekiyor. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'nın hazırladığı, ''Gıda ve gıda ambalajında
güvenlik şartları'nı belirleyen yönetmeliğine göre, geri dönüşümlü olmayan
konteynırlar ve paketleme maddeleri hariç kullanılan tüm alet ve ekipman, gıda
ile temasta bulunan yüzeyler, sağlığa uygun, bulaşma riskini en aza indirmeyi
mümkün kılacak şekilde tasarlanacak. Söz konusu alet ve ekipmanlar, kolay ve
iyi temizlenebilir, korozyona dayanıklı ve toksik olmayan ve kalıntı bırakmayan
madde ve malzemelerden yapılacak. Tüm bu alet ve ekipmanlar, daima temiz
bulundurulacak, iyi şartlarda tutulacak ve gerektiğinde dezenfekte edilecek.
Gıda maddesinin taşınmasında, muhafazasında kullanılan kaplar başka amaçlar
için kullanılmayacak. Kirli, kırık, paslı, çatlak, lekeli, kötü kokulu, yırtık,
sırrı dökülmüş ve uygun olmayan madde ve malzemelerle gıda satış ve servisi
yapılmayacak.
-Personelin sağlık raporu olacak
Çalışan personel, istihdam edildiği birime ve görevin niteliğine uygun iş
giysisi giyecek ve kişisel temizliğine özen gösterecek. Satış ve toplu tüketim
yerlerinde gıda ile temasta bulunan personelin resmi bir kurumdan alınmış
sağlık raporu olacak. Çalışanların periyodik sağlık kontrolleri, ilgili
mevzuatına göre yapılarak, sağlık karnelerine işlenecek. Bu uygulamalardan
işyeri sahibi veya tüzel kişiliğin yasal temsilcisi sorumlu olacka. Gıdalarla taşınması
ihtimali olan bir hastalığı bulunan veya bu hastalıkları taşıyan veya yara,
deri enfeksiyonları ya da ishali olan kişilerin, gıda ile teması engellenecek.
Gıda ile teması olan veya teması olma ihtimali bulunan personel, hastalığını
veya belirtilerini ve mümkünse sebeplerini işyeri sahibine bildirecek. Depo ve
satış yerlerinde gıda maddesi ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemeler,
zemin ve duvarla temasını engelleyecek şekilde, palet yüksekliğinde, uygun bir
şekilde muhafaza edilecek.
-Satışa sunulamayacak gıdalar
Son kullanma tarihi geçen, imalat hatası bulunan veya iade edilecek olan gıda
maddeleri, satış bölümünden ayrı bir yerde bulundurulacak, uygun işaretleme
yapılacak, kayıt tutulacak, ayrıca satışa sunulmasını engelleyecek diğer tedbirler
alınacak. Türk gıda mevzuatına uygun olmayan gıda ve gıda ile temasta bulunan
madde ve malzemelerden kirlenmiş, kokuşmuş, ekşimiş, nitelikleri ve görünümü
bozulmuş, bombaj yapmış, kurtlu, küflü olması gibi özellikleri ile kolaylıkla
ayırt edilebilen, fiziksel, kimyasal ya da mikrobiyolojik bozulmaya uğramış,
ambalajı yırtılmış, kırılmış, hasar görmüş, paslanmış, etiketsiz ve son
kullanma tarihi bulunmayan, son kullanma tarihi geçmiş ve/veya etiketi üzerinde
ithalat veya üretim izin tarih ve sayısı bulunmayan gıdalar, tüketime ve satışa
sunulamayacak. Gıda maddeleri üreten ve/veya satan işyerlerinde kırmızı et,
beyaz et, sakatat ve balık gibi gıda maddeleri birbirinden ve diğer gıda
maddelerinden ayrı olarak satışa sunulacak. İşyerleri, gün ışığına eşdeğer bir
şekilde aydınlatılacak. Aydınlatma gıda maddesinin doğal rengini
değiştirmeyecek. Yönetmelik, gıda maddelerinin üretimi sırasında ortaya çıkan
atıkların uzaklaştırılması, gıda maddelerinin ambalajlanması ve paketlenmesi,
taşınmasına ilişkin de ayrıntılı hükümler getiriyor.x Zararlılar, parazitler ve
patojen mikroorganizmalarla bulaşık, toksik, yabancı maddeler ile bozulmuş
maddeler üretimde kullanılmayacak. Zararlılar ve evcil hayvanlar, gıdaların
hazırlandığı, işlendiği veya depolandığı yerlere giremeyecek. Yönetmelikte,
çadır, büfe ve hareketli araçlar gibi taşınabilir ve/veya geçici tesislerde
aranan nitelikleri de belirlendi.
-Kontrol ve denetim esasları
Yönetmeliğe göre, gıda işletmelerinin kontrol ve denetimleri Bakanlık ve/veya
ilgili merci tarafından görevlendirilen ve adlarına kimlik kartı düzenlenen
personel tarafından yapılacak. Bakanlığın görüşü doğrultusunda ilgili merci
yıllık kontrol programlarını hazırlayacak ve hazırlanan programlar her yıl
güncelleştirilecek. Kontrol ve denetimler uygun sıklıkta ve gıda maddesinin
taşıdığı riskle orantılı olacak. Bakanlık, halk sağlığını ilgilendiren gıda ve
gıda ile temasta bulanan madde ve malzeme kaynaklı risklerin kontrolüne acil
eylam planları ile çok yıllık ulasal kontrol planlarını hazırlayacak. Planlar
gelişmeler ışığında düzenli olarak güncelleştirilecek. Kontrol programları ile
çok yıllık ulusal kontrol planlarının yanısıra şüphe, şikayet, inceleme,
izlenebilirliğin sağlanması, izleme, gözetim ve tetkik amaçları ile de
gerçekleştirilebilecek. Gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemeleri
üreten, satan işyerleri ile toplu tüketim yerlerinin kontrol ve denetimi ile
numune alma işlemi, gıda kontrolörü/gıda denetçisinin başkanlığında, gıda
kontrolör yardımcısı/yardımcı denetim elemanından oluşan en az iki kişilik ekip
tarafından yapılacak. Kontrol ve denetimler, gıda işletmecisine haber
vermeksizin, özel durumlar hariç çalışma saatleri içinde gerçekleştirilecek.
-Açıkta gıda satılmayacak
Yönetmeliğe göre, pazar yerleri, cadde ve sokaklarda, yaş meyve ve sebze hariç
her türlü gıdanın açıkta satışı yasak olacak, bunların kontrol ve denetiminden
ilgili merci sorumlu bulunacak. Bakanlık, ilgili merci tarafından yapılan
kontrol ve denetim hizmetlerini sürekli kontrol edebileceği gibi, bu hizmetlerin
yetersiz olduğunu tespit ettiği durumlarda ve gerekli gördüğü hallerde hizmetin
yürütülmesini doğrudan üstlenecek. Bakanlık, gıda güvenliği açısından halk
sağlığını ilgilendiren durumlarda, kontrol, denetim ve işyeri sorumluluklarına
dair her türlü idari tedbiri alacak. Kontrol ve denetim sırasında muayene ve
analiz amacıyla, gerektiğinde Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği veya özel
mevzuatına uygun olarak, yeterli miktarda numune/numuneleri alınacak.
Değerlendirme sonuçları olumlu veya olumsuz işyerlerine bildirilecek. Kontrol
ve denetim raporunun olumsuz çıkması halinde, Kanun gereğince işyeri sahibi,
yasal temsilcisi ve/veya sorumlu yöneticisi hakkında yasal işlem uygulanacak.
-El konma ve imha
İzin ve tescil işlemlerini yaptırmadan üretime geçen ve/veya bu ürünleri
mübadele konusu yapan işyerlerinde üretilen ve/veya satılan gıda ve gıda ile
temasta bulunan madde ve malzemelere el konulacak ve yedd-i emin tutanağı ile
gıda işletmecisine teslim edilecek. İşyeri, o yerin en büyük mülki amirinin
onayı ile ilgili merci tarafından üretimden ve satıştan men edilecek. Tekniğine
göre muhafaza edilmiş ve üretimde kullanılan her türlü ham, yardımcı madde ve
katkı maddelerinin mevzuata uygun olması durumunda gıda işletmecisine iade
edilecek. Bu işletmelerin, tescil veizin işlemleri tamamlandıktan sonra o yerin
en büyük mülki amirinin onayı ile ilgili merci tarafından üretime ve el konulan
gıda ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemelerin Türk gıda mevzuatına
uygun olması halinde satışına izin verilecek ve Kanuna göre işlem yapılacak.
Kontrol ve denetim sonucu gıda güvenliği ve halk sağlığı açısından
tüketilmesinin uygun olmadığı tespit edilen ve/veya raf ömrünü doldurmuş gıda
maddeleri ile Türk gıda mevzuatına uygun olmayan gıda ile temasta bulunan madde
ve malzemeler, ilgili mercinin gözetiminde usulüne uygun olarak işyeri
tarafından imha edilecek. İşyeri sahibi ve/veya sorumlu yöneticisinin numuneye
ait muayene ve analiz sonuçlarına, kendilerine tebliğden itibaren 15 gün
içerisinde itiraz hakkına bulunacak. Raf ömrü 15 günden az olan gıdalar için,
işyeri sahibi ve/veya sorumlu yöneticisinin kontrol ve denetim raporunda
belirtilen raf ömrü süresi içerisinde, numunenin laboratuvara gönderilme ve
analiz süreleri de göz önünde bulundurularak itiraz hakkı olacak.
-Kontrol ve denetim sonuçlarının değerlendirilmesi
Kontrol ve denetim ile ilgili formlarda bulunan her maddenin karşısında konunun
önem derecesine göre 1, 2, 3 ve 4 puan olmak üzere ağırlık puanlar tespit
edildi. Buna göre, ağırlık puanının (4) veya ağırlık puanı (3) olarak tespit
edilen hususlardan puan toplamının 60 veya daha yukarı olması durumunda,
üretilen gıda ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemelere el konulacak ve
yedd-i emin tutanağı ile gıda işletmecisine teslim edilecek. İşyeri, o yerin en
büyük mülki amirinin onayı ile ilgili merci tarafından üretimden men edilecek
ve Kanuna göre yasal işlem uygulanacak. Yeniden yapılan kontrol ve denetim
sonucunda mevcut durumlarını düzelttiği tespit edilen gıda işletmelerinin
faaliyetlerinin devamına o yerin en büyük mülki amirinin onayı ile ilgili merci
tarafından izin verilecek. Ağırlık puanı (3) olarak tespit edilen hususlardan
puan toplamının 60'dan az olması veya ağırlık puanı (2) ve (1) olarak tespit
edilen hususlarda eksikliğin giderilmesi için iş yerine en fazla 30 gün süre
tanınır. Kontrol ve denetim hizmetlerinde görevlendirilen personel Bakanlık
tarafından eğitilecek.
-Diğer düzenleyici hükümler
Yönetmeliğe eklenen geçici maddeye göre, et, süt ve su ürünleri, hazır yemek
fabrikaları, düşük asitli konserve gıdaları üreten işyerlerinden, 60 beygir
gücü ve üzerinde motor gücü bulunan veya en az on işçi çalıştıran işyerleri en
geç bir yıl içerisinde, 60 beygir gücü altında motor gücü bulunan işyerleri
veya en çok dokuz işçi çalıştıran işyerleri bu yönetmeliğin yayımı tarihinden
itibaren en geçiki yıl içerisinde, bunların dışındaki tüm işyerleri de 60
Beygir Gücü ve üzerinde motor gücü bulunan veya en az on işçi çalıştıran
işyerleri bu yönetmeliğin yayımı tarihinden itibaren en geç 2 yıl içerisinde,
60Beygir Gücü altında motor gücü bulunan işyerleri veya en çok dokuz işçi
çalıştıran işyerleri bu yönetmeliğin yayımı tarihinden itibaren en geç 3 yıl
içerisinde, hijyen kodlarını oluşturarak, üretim koşullarını Yönetmeliğin 8.
maddesinin (d) bendi doğrultusunda HACCP ilkelerine dayanan prosedürleri
uygulayacaklar. Halen faaliyet gösteren tüm iş yerleri de geçici birinci madde
dışında kalan bu Yönetmelikle getirilen yeni yükümlülüklere, bugünden itibaren
en geç bir yıl içinde uyum sağlayacaklar. Uymayanlara gerekli yasal işlem
yapılacak.